Nauka zawodu w systemie dualnym
Pod pojęciem nauki zawodu w systemie dualnym rozumiana jest nauka zawodu odbywająca się równolegle w zakładzie pracy i w szkole zawodowej. Warunkiem podjęcia nauki zawodu w systemie dualnym jest w Niemczech zawarcie „umowy o naukę zawodu“ [Berufsausbildungsvertrag], a w innych krajach lub regionach niemieckojęzycznych, tj. w Austrii, Szwajcarii oraz we włoskim Tyrolu Południowym „umowy o naukę” [Lehrvertrag] z zakładem pracy. Odpowiednia szkoła zawodowa jest dobierana ze względu na siedzibę lub region, w którym działa dane przedsiębiorstwo. Praktyczną część nauki uczniowie odbywają w przedsiębiorstwach, a część teoretyczną realizuje szkoła zawodowa. Podstawą nauki zawodu w systemie dualnym jest odpowiednie rozporządzenie o nauce danego zawodu. Niemieckojęzyczne informacje na ten temat można znaleźć tutaj.
Nauka kończy się uzyskaniem zawodu: mechanik obróbki skrawaniem
W pojedynczych przypadkach nauka tego zawodu jest możliwa również wyłącznie w szkole zawodowej lub w ramach jednej z form kształcenia ustawicznego. Więcej informacji na ten temat znajdziesz między innymi w rubryce „Jednostki realizujące kształcenie”.
Mechanicy obróbki skrawaniem wykonują w technologicznych procesach skrawania różnego rodzaju precyzyjne elementy konstrukcyjne z metalu. Mogą to być piasty kół, koła zębate, gwinty lub części przekładni, silników i turbin.
Mechanicy obróbki skrawaniem dobierają ustawienia tokarek, frezarek i szlifierek oraz piszą i modyfikują w tym celu programy dla obrabiarek CNC. Następnie mocują na maszynach materiał i odpowiednie narzędzia, dokonują dokładnej regulacji ustawień i uruchamiają proces obróbki. Na bieżąco kontrolują, czy wymiary i jakość powierzchni obrabianych elementów odpowiadają wymaganiom. W przypadku wystąpienia zakłóceń, ustalają ich przyczyny przy pomocy odpowiednich narzędzi i procedur kontrolnych oraz niezwłocznie przystępują do ich usunięcia. Poza tym wykonują zadania związane z inspekcjami i konserwacją maszyn i sprawdzają przy tym przede wszystkim ich części mechaniczne.
Mechanicy obróbki skrawaniem wykonują skrajnie precyzyjne prace. Z dokładnością do kilku setnych milimetra wykonują koła zębate, gwinty i inne elementy precyzyjne. Częste pomiary kontrolne obrabianych elementów oraz kontrola przebiegu produkcji należą do ich codzienności. Podczas pracy muszą być skoncentrowani i wykazywać się zdolnością przewidywania, gdyż możliwe odchylenia od założeń produkcyjnych muszą zostać rozpoznane odpowiednio wcześnie – straty materialne wynikające z wyprodukowania kilku tysięcy wadliwych elementów mogą być bardzo duże. Przez cały czas należy zachowywać czujność, ponieważ podczas pracy z szybko obracającymi się narzędziami istnieje niebezpieczeństwo wypadku. Praca w tym zawodzie organizowana jest z reguły w systemie zmianowym.
Obszerny opis czynności oraz środowiska pracy w tym zawodzie można znaleźć na portalu internetowym Federalnej Agencji d.s. Pracy BERUFENET.
Niemiecki zawód Mechanik obróbki skrawaniem (niem. Zerspanungsmechaniker) jest częściowo porównywalny z następującymi polskimi zawodami:
Użyteczne informacje na temat priorytetów w nauce porównywanych zawodów można znaleźć w kategoriach informacji „Treść programu nauczania” oraz „Wymiar godzin”.
W systemie dualnym placówką szkoleniową jest przede wszystkim zakład pracy. Dodatkowo istnieje obowiązek uczęszczania do szkoły zawodowej (szkoły zawodowe w Brandenburgii nazywane są "Oberstufenzentren" czyli "Zespoły szkół ponadpodstawowych"). Zakład pracy w którym ma być zatrudniony uczeń informuje go, w której szkole w regionie jest prowadzona nauka jego zawodu.
Oberstufenzentrum Oder Spree, Standort EisenhüttenstadtZasadniczo – tak jak w przypadku wszystkich zawodów wyuczonych na tym poziomie, określonych w niemieckiej Ustawie o kształceniu zawodowym [Berufsbildungsgesetz] lub Ustawie o rzemiośle [Handwerksordnung], nie ma żadnych, prawnie obowiązujących warunków odnośnie konieczności wcześniejszego ukończenia określonego poziomu kształcenia szkolnego lub zawodowego.
Przedsiębiorstwa zatrudniają jednak przeważnie kandydatów do nauki zawodu mechanik obróbki skrawaniem legitymujących się posiadaniem średniego poziomu wykształcenia wg klasyfikacji niemieckiej, odpowiadającego ukończeniu Realschule. Pomocne w rozpoczęciu nauki zawodu są organizowane w przedsiębiorstwa przygotowawcze kursy kwalifikacyjne [Einstiegsqualifizierung]. Informacje na ten temat można znaleźć tutaj.
Oczekiwania wobec kandydatów:
- Zamiłowanie do kontaktu ze sprzętem, maszynami i urządzeniami technicznymi
- Zamiłowanie do pracy z metalem jako materiałem
- Upodobanie do wykonywania prac precyzyjnych
- Upodobanie do wykonywania czynności sprawdzających i kontrolnych
- Upodobanie do wykonywania praktycznych czynności manualnych
- Zdolność matematycznego myślenia na przeciętnie dobrym poziomie
- Wyobraźnia przestrzenna na przeciętnie dobrym poziomie
Nauka zawodu trwa 3,5 roku.
Na wspólny wniosek ucznia i przedsiębiorstwa, w którym odbywa się nauka zawodu, składany do jednostki odpowiedzialnej za kształcenie zawodowe, okres nauki ulega skróceniu, jeżeli można oczekiwać osiągnięcia celu nauki w czasie krótszym od przewidzianego. Czas, o który zostaje skrócony okres nauki, jest różny i zależy m.in. od ukończonego przed podjęciem nauki zawodu poziomu wykształcenia. W uzasadnionych przypadkach wniosek może dotyczyć również skrócenia dziennego lub tygodniowego wymiaru godzinowego praktycznej nauki zawodu [Teilzeitberufsausbildung].
Podczas nauki zawodu uczniowie zdobywają w przedsiębiorstwie umiejętności i wiedzę w zakresie co najmniej jednego z następujących kierunków zawodowych:
- Obsługa systemów tokarskich,
- Obsługa zautomatyzowanych systemów tokarskich,
- Obsługa systemów frezerskich,
- Obsługa systemów szlifierskich.
Konkretny kierunek zawodowy ustalany jest przez przedsiębiorstwo, w którym odbywa się nauka zawodu. Nauka zawodu podzielona jest na zdobywanie kwalifikacji podstawowych, wspólnych dla wszystkich zawodów związanych z obróbką metali w przemyśle, oraz odpowiednich kwalifikacji fachowych. Kwalifikacje podstawowe zdobywane są przez cały okres nauki równolegle z kwalifikacjami fachowymi, specyficznymi dla danego zawodu.
W ramach kwalifikacji podstawowych uczniowie zdobywają przykładowo wiedzę z zakresu:
- oceny właściwości materiału i zachodzących w nim zmian, doboru materiału odpowiednio do jego przeznaczenia i obchodzenia się z materiałem,
- utrzymania obrabiarek w gotowości do pracy oraz wykonywania przy ich pomocy części i elementów konstrukcyjnych,
- dokonywania przeglądów, utrzymania w odpowiednim stanie i konserwacji środków pracy oraz prowadzenia dokumentacji tych czynności,
- czytania dokumentacji technicznej, dotyczącej ustawień obrabiarek i obsługi systemów sterujących,
- transportu, magazynowania i zabezpieczenia materiałów i gotowych produktów,
- pozyskiwania niezbędnych do wykonania danego zlecenia norm technicznych i informacji, ich sprawdzania oraz zastosowania,
- planowania i realizacji procesów i poszczególnych czynności produkcyjnych z uwzględnieniem wymogów ekonomicznych i wyznaczonych terminów.
Specyficzne dla danego zawodu kwalifikacje fachowe obejmują na przykład umiejętności z zakresu:
- analizowania zleceń i ich oceny pod kątem technicznych możliwości ich wykonania,
- programowania obrabiarek lub systemów obrabiarek sterowanych numerycznie, oraz testowania, wprowadzania zmian i optymalizacji działania programów sterujących,
- ustawiania parametrów wykonawczych obrabiarek oraz wprowadzania danych i przeprowadzania testów,
- wykonywania elementów z różnych materiałów w procesach obróbki skrawaniem wg dokumentacji technicznej,
- sterowania jakością i wydajnością poprzez optymalizację danych procesowych oraz kontroli i zapewnienia funkcji systemów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pracy,
- stosowania obowiązujących w zakładzie systemów zapewnienia jakości oraz systematycznego rozpoznawania, usuwania i dokumentowania przyczyn wad jakościowych.
Zajęcia teoretyczne obejmują następujące działy tematyczne (zalecany wymiar godzin):
W pierwszym roku nauki:
- Wykonywanie elementów konstrukcyjnych przy pomocy narzędzi ręcznych (80)
- Wykonywanie elementów konstrukcyjnych przy pomocy maszyn (80)
- Wykonywanie prostych podzespołów konstrukcyjnych (80)
- Konserwacja systemów technicznych (80)
W drugim roku nauki:
- Wykonywanie elementów konstrukcyjnych w procesach obróbki skrawaniem (100)
- Konserwacja i dokonywanie przeglądów obrabiarek (40)
- Uruchamianie technologicznych systemów sterujących (60)
- Programowanie i wykonywanie elementów na obrabiarkach sterowanych numerycznie (80)
W trzecim roku nauki:
- Wykonywanie elementów konstrukcyjnych w procesach obróbki precyzyjnej (80)
- Optymalizacja procesu wykonawczego (100)
- Planowanie i organizacja skomputeryzowanego procesu wykonawczego (100)
W czwartym roku nauki:
- Przygotowanie i realizacja zlecenia na produkcję jednostkową (60)
- Organizacja i nadzór nad procesami wykonawczymi w produkcji seryjnej (80)
Łącznie: 1020 godzin
Uczniowie pobierają naukę zawodu przeważnie w zakładach przemysłowych branży metalowej, np. w tokarniach, w zakładach zajmujących się produkcją maszyn, urządzeń i aparatury przemysłowej, w przemyśle motoryzacyjnym i narzędziowym, w zakładach produkujących wyroby metalowe, ale również w większych zakładach produkcyjnych przemysłu elektrotechnicznego. Ich miejscem pracy i nauki są najczęściej hale maszynowe, produkcyjne i warsztaty.
Ze względu na to, że niektóre zakłady nie są w stanie przekazać wszystkich wymaganych treści programowych, praktykowane jest przenoszenie części nauki do innych zakładów lub do międzyzakładowych ośrodków nauki zawodu.
Podejmując naukę uczniowie muszą być przygotowani na podołanie stawianym przed nimi wymaganiom – od początku wykonują różne czynności, począwszy od dostarczania niezbędnych materiałów z magazynu, aż po obsługę sterowanych komputerowo maszyn. Muszą również przyzwyczaić się do hałasu powodowanego przez maszyny oraz do pyłu unoszącego się w powietrzu podczas toczenia, frezowania i szlifowania, który może działać drażniąco na drogi oddechowe. Liczyć muszą się również z pozostawaniem w kontakcie ze smarami i substancjami chłodzącymi. Podczas wykonywania elementów konstrukcyjnych w procesach obróbki skrawaniem wykonuje się wiele czynności, przy których wymagane są nie tylko sprawne ręce, ale również staranność i zdolność koncentracji.
Przy zalecanej ilości 110 tygodni roboczych, podczas nauki zawodu można założyć, że wymiar godzinowy zajęć praktycznych wynosi 4000 godzin.
Nauka zawodu w zakładzie pracy jest dla ucznia bezpłatna.
W związku z zajęciami w szkole zawodowej mogą jednakże powstać koszty związane z zakupem pomocy naukowych (np. podręczników fachowych), koszty dojazdów lub, w niektórych przypadkach, zakwaterowania poza miejscem zamieszkania ucznia. Po spełnieniu określonych warunków uczniowie mogą otrzymać stypendium na okres nauki zawodu [Berufsausbildungsbeihilfe, w skrócie BAB]. Informacji na ten temat udzielają odpowiednie terytorialnie Agencje d.s. Pracy.
Na temat warunków otrzymania oraz wysokości możliwego stypendium informuje odpowiednia ulotka Federalnej Agencji d.s. Pracy oraz dostępny w sieci kalkulator stypendium na okres nauki zawodu [Berufsausbildungsbeihilfe-Rechner (BAB)].
Wynagrodzenie za okres nauki zawodu
Uczniowie pobierający naukę zawodu w systemie dualnym otrzymują wynagrodzenie za okres nauki. Kształtuje się ono przeważnie na poziomie określonym w układach taryfowych. Jego wysokość jest uzależniona od dziedziny gospodarki, z którą związany jest dany zawód (przemysł i handel, rzemiosło, itp.) oraz od konkretnej branży i terytorialnego zasięgu obowiązywania odpowiedniego układu taryfowego.
Również miasto / region mają decydujący wpływ na wysokość wynagrodzenia w okresie nauki zawodu. Nadal istnieją również różnice między Niemcami Wschodnimi i Zachodnimi.
Przedstawione poniżej dane na temat wysokości wynagrodzenia są danymi orientacyjnymi i nie mogą być podstawą do jakichkolwiek roszczeń.
Uczniowie zawodu mogą otrzymywać około 900 do 1200 Euro wynagrodzenia miesięcznego.
Źródło:
(niem. Datenbank Ausbildungsvergütungen, w skrócie DAV) Federalnego Instytutu Kształcenia Zawodowego (niem. Bundesinstitut für Berufsbildung, w skrócie BIBB)
Zarobki są w znacznym stopniu uzależnione od stawianych w danym wypadku wobec pracownika wymagań. Ponadto z reguły brane są pod uwagę doświadczenie zawodowe i zakres odpowiedzialności.
Poza wynagrodzeniem zasadniczym wypłacane są czasem dodatki i premie, jak np. trzynasta pensja, dodatek urlopowy i dodatkowe świadczenia emerytalne.
Dlatego najlepszym sposobem sprawdzenia aktualnych wynagrodzeń regionalnych są następujące strony internetowe: ...
Z reguły obowiązuje aktualny układ taryfowy, który został zawarty na czas określony pomiędzy odpowiednimi zrzeszeniami pracodawców i Przemysłowym Związkiem Zawodowym Branży Metalowej [IG Metall] w danym kraju związkowym.
Nowe rozwiązania w technice maszynowej i narzędziowej oraz zmiany zachodzące w elektronicznej technice sterowania są wyzwaniami, którym na bieżąco muszą sprostać mechanicy obróbki skrawaniem.
Dla pracowników wykwalifikowanych w tym zawodzie organizowane są różnorodne kursy i formy kształcenia ustawicznego, toteż możliwości rozwoju zawodowego są tutaj bardzo duże. Do wyboru są m.in. szkolenia z zakresu technologii produkcji, programowania maszyn oraz elektrotechniki. Spektrum tematyki form kształcenia ustawicznego jest bardzo szerokie i sięga od budowy maszyn i narzędzi po utrzymanie w ruchu i konserwację. Mechanicy obróbki skrawaniem chcący wyspecjalizować się w bardzo wąskiej dziedzinie również znajdą odpowiednie oferty zaczynając od obróbki metali skrawaniem aż po zarządzanie jakością.
Osoby, które postawiły sobie za cel rozwój zawodowy, mogą również skorzystać z palety możliwości kontynuowania kształcenia zawodowego. Istnieje możliwość zdania egzaminu na stopień mistrza ze specjalizacją przemysł metalowy lub odbycia szkolenia dla nauczycieli zawodu. Mechanicy obróbki skrawaniem, którzy legitymują się stopniem wykształcenia upoważniającym do podjęcia nauki na uczelniach wyższych, mogą podjąć studia i uzyskać np. tytuł licencjata na kierunku budowa maszyn.
Oferowany przez Federalną Agencję d.s. Pracy przegląd informacji na temat możliwości podniesienia kwalifikacji można znaleźć tutaj.
Linki do stron i portali niemieckojęzycznych:
Karriere im Maschinenbau
Portal internetowy Stowarzyszenia Niemieckich Producentów Maszyn i Urządzeń [Verband deutscher Maschinen- und Anlagenbau e.V.] poświęcony nauce zawodu, studiom i praktykom zawodowym na kierunkach związanych z budową maszyn
metallhandwerk.de
Strona internetowa, której wydawcą jest Niemieckie Zrzeszenie Rzemiosł Branży Metalowej [Bundesverband Metall - Vereinigung Deutscher Metallhandwerke]
www.dvs-verlag.de
Wydawnictwo DVS-Verlag zajmujące się technikami spawalniczymi i pokrewnymi jest wydawcą wielu czasopism fachowych dla przemysłu metalowego i ceramicznego. Na portalu internetowym DVS prowadzona jest niewielka giełda wolnych miejsc pracy dla fachowców z tych branż
www.techniker-forum.de
Informacje, niezależne doradztwo i opisy praktycznych doświadczeń związane tytułem zawodowym technika z egzaminem państwowym
http://www.me-vermitteln.de/
Strona poświęcona zawodom związanym z przemysłem metalowym i elektrotechnicznym:
Giełda miejsc pracy i nauki zawodu Federalnej Agencji d.s. Pracy z podziałem na branże i regiony:
www.jobboerse.arbeitsagentur.de
Ogólna giełda miejsc pracy z podziałem na branże:
http://www.monster.de
Ogólna giełda miejsc pracy z wyszukiwarką wg regionów:
http://www.jobs.de
Giełda miejsc pracy z podziałem na branże i regiony: