Nauka zawodu w systemie dualnym
Pod pojęciem nauki zawodu w systemie dualnym rozumiana jest nauka zawodu odbywająca się równolegle w zakładzie pracy i w szkole zawodowej. Warunkiem podjęcia nauki zawodu w systemie dualnym jest zawarcie „umowy o naukę zawodu“ (w Niemczech „Berufsausbildungsvertrag”, a w innych krajach lub regionach niemieckojęzycznych tj. w Austrii, Szwajcarii oraz we włoskim Tyrolu Południowym „Lehrvertrag”) z zakładem.
Co to za zawód?
Elektronicy urządzeń przemysłowych instalują, konserwują i naprawiają elektryczne urządzenia przemysłowe, produkcyjne i procesowe, począwszy od systemów rozdzielczych i sterujących, poprzez systemy zasilania w energię elektryczną, aż po systemy komunikacyjne i oświetleniowe.
Planowanie przebiegu produkcji
Elektronicy urządzeń przemysłowych pracują we wszystkich dziedzinach przemysłu, w których są wykorzystywane lub wytwarzane urządzenia produkcyjne. Układają przewody, instalują przyłącza, włączniki i napędy. Montują sensory (np. fotokomórki), które służą do identyfikacji określonej fazy pracy urządzenia, oraz aktory (np. silniki elektryczne, systemy hydrauliczne i pneumatyczne). Przy ich pomocy np. napełnione butelki są wstawiane do ustawionych uprzednio w odpowiedniej pozycji skrzynek i transportowane dalej. Elektronicy urządzeń przemysłowych zajmują się ustawianiem programowalnych sterowników logicznych (PLC) dla systemów zautomatyzowanych, konfigurują je, programują i testują. W ostatniej fazie pracy instalują systemy zabezpieczeń i wszystkie systemy potrzebne do nadzorowania pracy urządzeń oraz dokonują ich starannego sprawdzenia. Do urządzeń takich należeć mogą np. elektroniczne urządzenia liczące.
W przypadku świadczenia usług przez firmy zewnętrzne elektronicy urządzeń przemysłowych sprawdzają wykonane przez nie prace pod kątem elektrotechnicznym i biorą udział w ich odbiorze. Dokonują rozruchu urządzeń i udzielają przyszłym użytkownikom instrukcji na temat ich obsługi. Obok „klasycznego” zakresu prac, związanego z techniką energetyczna i techniką wyskich napięć, elektronicy urządzeń przemysłowych w coraz większym stopniu są zatrudniani przy wykonywaniu czynności z zakresu techniki automatyzacji, techniki kierowania procesami przemysłowymi i infrastruktury technicznej budynków. Spektrum możliwości zatrudnienia dla tego zawodu rozciąga się więc od elektrowni i stacji transformatorowych w przedsiębiorstwach energetycznych, poprzez linie montażowe przemysłu samochodowego, aż do obsługi urządzeń technicznych stosowanych na kolejach.
Identyfikowanie i usuwanie zakłóceń
W przypadku, gdy na linii produkcyjnej wystąpią zakłócenia lub gdy zasygnalizowany zostanie jakiś błąd, elektronicy urządzeń przemysłowych niezwłocznie przystępują do szukania przyczyny problemu. Czasem potrzebny jest w takich przypadkach zmysł detektywistyczny. Trzeba przeczytać, częściowo dostępne tylko w języku angielskim, dane producenta, przeprowadzić testy i pomiary. Następnym krokiem jest podjęcie natychmiastowych działań, stwierdzenie i przeanalizowanie przyczyn oraz usunięcie zakłóceń. Podczas wykonywania napraw elektronicy urządzeń przemysłowych pracują co prawda najczęściej sami, ale pozostają w ciągłym kontakcie z kolegami bądź współpracownikami ze swojego zakładu. Jako że zatrzymanie urządzeń w zakładzie może spowodować wysokie koszty, elektronicy urządzeń przemysłowych dbają o zminimalizowanie przestojów przeprowadzając regularnie prace konserwacyjne. Sprawdzają przy tym również systemy zabezpieczeń elektrycznych. Udzielają porad zleceniodawcy, zwracają jego uwagę na nowe rozwiązania techniczne i możliwości udoskonalenia posiadanych urządzeń oraz udzielają informacji na temat kosztów, których należy w związku z tym oczekiwać. Po uzgodnieniach planują ewentualne przeróbki, odczytują i rysują nowe schematy połączeń, obliczają ilość i parametry niezbędnych części elektronicznych i składają na nie zamówienia. Rejestrują czas pracy i zużyte materiały do późniejszych rozliczeń. Prowadza dokumentację wykonywanych czynności, np. w postaci protokołów kontrolnych. W przypadku wezwań do awarii, elektronicy urządzeń przemysłowych muszą się liczyć z pracą nadgodzinach lub w porze nocnej, ponieważ kontynuacja produkcji ma zawsze priorytet.
Elektronicy urządzeń przemysłowych mają w szczególności następujące zadania:
- Projektowanie zmian i rozbudowy urządzeń elektrycznych
- Instalowanie i rozruch urządzeń i ich części składowych:
· organizacja i uprzątnięcie stanowiska pracy,
· zapewnienie dostępności systemów zaopatrzenia w energię elektryczną, systemów komunikacyjnych i oświetleniowych,
· instalacja szyn kablowych oraz przewodów teleinformatycznych i elektrycznych,
· montaż i regulacja systemów maszynowych i napędowych oraz ich komponentów pneumatycznych i hydraulicznych,
· montaż i okablowanie przyrządów rozdzielczych i systemów automatyki,
· przeprowadzanie pomiarów elektrotechnicznych, testowanie systemów infrastruktury technicznej budynków oraz ich uruchamianie,
· programowanie i dostosowywanie systemów, sprawdzanie ich funkcji i systemów zabezpieczających,
· przekazywanie urządzeń użytkownikom i udzielanie im instrukcji obsługi.
- Nadzorowanie wykonania prac przez firmy zewnętrzne i fachowców innych specjalności, dokonywanie ustaleń odnośnie terminów i zakresu koniecznych do wykonania prac
- Nadzorowanie pracy urządzeń i ich konserwacja, przeprowadzanie regularnych kontroli:
· podejmowanie natychmiastowych działań w zależności od rodzaju usterki i wymogów bezpieczeństwa,
· lokalizowanie i usuwanie usterek,
· analizowanie przyczyn usterek jako jedno z działań systemu zapewnienia jakości,
· informowanie klientów o nowościach i możliwościach technicznych w ramach obsługi klienta oraz zleceń serwisowych.
Niemiecki zawód Elektronik urządzeń przemysłowych (nazwa niemiecka: Elektroniker/innen für Betriebstechnik) jest częściowo porównywalny z polskimi zawodami:
- Elektronik, poziom kształcenia – trzyletnia szkoła branżowa I stopnia
- Technik - Elektronik, poziom kształcenia – dwuletnia szkoła branżowa II stopnia
Ponadto, te zawody są oferowane w technikum zawodowym.
W przeciwieństwie do Polski, w niemieckim systemie szkolnictwa zawodowego występuje podział na specjalności w obrębie zawodów elektronicznych.
Użyteczne informacje na temat priorytetów w nauce porównywanych zawodów można znaleźć w kategoriach informacji „Treść programu nauczania” oraz „Wymiar godzin”.
W systemie dualnym placówką szkoleniową jest przede wszystkim zakład pracy. Dodatkowo istnieje obowiązek uczęszczania do szkoły zawodowej (szkoły zawodowe w Brandenburgii nazywane są "Oberstufenzentren" czyli "Zespoły szkół ponadpodstawowych"). Zakład pracy w którym ma być zatrudniony uczeń informuje go, w której szkole w regionie jest prowadzona nauka jego zawodu.
Konrad-Wachsmann OberstufenzentrumWarunki rozpoczęcia nauki zawodu
Zasadniczo – tak jak w przypadku wszystkich zawodów wyuczonych na tym poziomie, określonych w niemieckiej Ustawie o kształceniu zawodowym [Berufsbildungsgesetz] lub Ustawie o rzemiośle [Handwerksordnung], nie ma żadnych, prawnie obowiązujących warunków odnośnie konieczności wcześniejszego ukończenia określonego poziomu kształcenia szkolnego lub zawodowego.
Przedsiębiorstwa zatrudniają przeważnie kandydatów do nauki zawodu elektronik urządzeń przemysłowych legitymujących się posiadaniem średniego poziomu wykształcenia wg klasyfikacji niemieckiej, odpowiadającego ukończeniu np. Realschule.
Przygotowawcze kursy kwalifikacyjne
Pomocne w rozpoczęciu nauki zawodu są organizowane w przedsiębiorstwach przygotowawcze kursy kwalifikacyjne [Einstiegsqualifizierung, w skróce EQ].
Linki do informacji na temat kursów kwalifikacyjnych:
Wymagany poziom wykształcenia wg przepisów prawnych
Według Ustawy o kształceniu zawodowym [Berufsbildungsgesetz] nie ma żadnych warunków odnośnie konieczności wcześniejszego ukończenia określonego poziomu kształcenia szkolnego.
Wymagany poziom wykształcenia w praktyce
W roku 2008 naukę zawodu rozpoczęło 6.327 przyszłych elektroników urządzeń przemysłowych. 66% z nich posiadało średni poziom wykształcenia wg klasyfikacji niemieckiej, 16% posiadało wykształcenieupoważniające do podjęcia nauki w szkołach wyższych, a 10% ukończyło wcześniej Hauptschule (niższy poziom wykształcenia wg klasyfikacji niemieckiej).
Źródło:
Federalny Instytut Kształcenia Zawodowego [Bundesinstitut für Berufsbildung]
Inne warunki rozpoczęcia nauki
Nauka zawodu trwa 3,5 roku.
Skrócenie okresu nauki:
Nauka zawodu podzielona jest na zdobywanie kwalifikacji podstawowych, wspólnych dla wszystkich zawodów związanych z przemysłem elektrotechnicznym, oraz odpowiednich kwalifikacji fachowych. Kwalifikacje podstawowe zdobywane są przez cały okres nauki równolegle z kwalifikacjami fachowymi, specyficznymi dla danego zawodu.
W ramach wspólnych dla różnych zawodów kwalifikacji podstawowych uczniowie uczą się przykładowo:
- planować procesy robocze i zadania cząstkowe z uwzględnieniem aspektów prawnych, ekonomicznych oraz terminu wykonania oraz ustalania priorytetów w przypadkach odstępstw od planu,
- dokonywania montażu i demontażu podzespołów oraz dopasowywania poszczególnych części za pomocą obróbki mechanicznej,
- kontrolować i oceniać funkcjonowanie systemów sterowania i regulacji,
- oceniać zagrożenia wynikające z eksploatacji urządzeń i systemów elektrycznych oraz zapewniać ich bezpieczne użytkowanie przez stosowanie systemów zabezpieczających,
- dobierać komponenty hard- i software, włączać systemy informatyczne do istniejących sieci,
- znajdować źródła informacji i zdobywać informacje, korzystać z baz danych, oceniać informacje,
- analizować i stosować (również angielskojęzyczne) dokumenty, wytyczne techniczne i związane z zawodem przepisy,
- wykonywać kalkulacje zgodnie z obowiązującymi w zakładzie zasadami,
- ustalać oczekiwania i potrzeby klientów, opracowywać koncepcje rozwiązań i przedstawiać możliwe do zrealizowania warianty.
Podczas zdobywania specyficznych dla danego zawodu kwalifikacji fachowych uczniowie uczą się na przykład:
- dokonywać oceny istniejących urządzeń przemysłowych, planować zmiany i rozbudowę istniejących urządzeń, ustalać obwody i zabezpieczenia elektryczne, dobierać niezbędne komponenty i przewody,
- dokonywać wstępnego montażu podzespołów wsuwanych, obudów i kombinacji przyrządów rozdzielczych, wykonywać do nich okablowanie, podłączać je do istniejących systemów oraz oznakowywać je w odpowiedni sposób,
- uruchamiać główne i pomocnicze obwody elektryczne,
- dobierać ustawienia komponentów hardware i software w podzespołach urządzeń pomiarowych, sterujących i regulujących oraz uruchamiać te podzespoły,
- dokonywać inspekcji systemów, kontrolować funkcjonowanie urządzeń i systemów zabezpieczeń elektrycznych, sporządzać protokoły kontroli,
- oferować i wykonywać usługi serwisowe oraz prowadzić ich dokumentację,
- ustalać zużycie energii i środków pracy, ustalać przyczyny odstępstw od wartości nominalnych.
Poza tym uczniowie poszerzają lub pogłębiają swoje umiejętności i wiedzę w co najmniej jednym z poniższych obszarów zastosowań:
- rozdzielnie energetyczne i sieci rozdzielcze,
- instalacje i sieci w budynkach,
- urządzenia i wyposażenie przemysłowe,
- urządzenia produkcyjne i urządzenia techniki procesowej,
- urządzenia rozdzielcze i sterujące,
- wyposażenie elektrotechniczne.
Wybór konkretnego obszaru zastosowań należy do zakładu, w którym odbywa się nauka zawodu.
Podczas całego okresu nauki zawodu uczniom przekazuje się informacje z następujących zakresów:
- jakie wzajemne prawa i obowiązki wynikają z umowy o naukę zawodu,
- w jaki sposób zorganizowane jest przedsiębiorstwo, w którym odbywają naukę zawodu oraz w jaki sposób funkcjonuje zaopatrzenie, produkcja, sprzedaż i administracja,
- w jaki sposób stosowane są przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- w jaki sposób stosowane i przestrzegane są przepisy związane z ochroną środowiska.
Przedmiotem zajęć teoretycznych w szkole zawodowej są następujące działy tematyczne:
- analizowanie i kontrola funkcjonowania systemów elektrotechnicznych,
- projektowanie i wykonawstwo instalacji elektrycznych,
- analizowanie i dostosowywanie urządzeń sterujących,
- udostępnianie systemów informatycznych,
- zapewnienie dostaw energii elektrycznej i bezpieczeństwa użytkowania środków pracy,
- analizowanie i kontrola działania urządzeń i podzespołów w systemach,
- programowanie i podłączanie urządzeń sterujących systemami,
- dobieranie i integracja systemów napędowych,
- wykonawstwo i uruchamianie systemów infrastruktury technicznej budynków,
- wykonawstwo i remonty systemów energetycznych,
- uruchamianie i remonty systemów zautomatyzowanych,
- projektowanie i wykonawstwo systemów elektrotechnicznych,
- remonty i dokonywanie zmian w systemach elektrotechnicznych.
Działy tematyczne związane z zawodem:
- Analiza funkcjonalna i systemowa: 380
- Zlecenie robocze: 340
- Projekt systemu: 300
- Zakres przedmiotów obowiązkowych do wyboru: 120
Działy tematyczne obowiązujące dla wszystkich zawodów:
- Gospodarka / polityka: 280
- Komunikacja: 100
- Język angielski: 80
- Wychowanie fizyczne: 80
Przegląd działów tematycznych dla zawodu elektronik urządzeń przemysłowych z zalecanym wymiarem godzinowym:
- Analizowanie i kontrola funkcjonowania systemów elektrotechnicznych: 80
- Projektowanie i wykonawstwo instalacji elektrycznych: 80
- Analizowanie i dostosowywanie urządzeń sterujących: 80
- Udostępnianie systemów informatycznych: 80
- Zapewnienie dostaw energii elektrycznej i bezpieczeństwa użytkowania środków pracy: 80
- Analizowanie i kontrola działania urządzeń i podzespołów w systemach: 60
- Programowanie i podłączanie urządzeń sterujących systemami: 80
- Dobieranie i integracja systemów napędowych: 60
- Wykonawstwo i uruchamianie systemów infrastruktury technicznej budynków: 80
- Wykonawstwo i remonty systemów energetycznych: 100
- Uruchamianie i remonty systemów zautomatyzowanych: 100
- Projektowanie i wykonawstwo systemów elektrotechnicznych (w czwartym roku nauki): 80
- Remonty i dokonywanie zmian w systemach elektrotechnicznych (w czwartym roku nauki): 60
Nauka zawodu w zakładzie pracy jest dla ucznia bezpłatna, jednakże w związku z zajęciami w szkole zawodowej mogą powstać koszty związane z zakupem pomocy naukowych (np. literatury fachowej), koszty dojazdów lub zakwaterowania poza miejscem zamieszkania.
Możliwość uzyskania pomocy finansowej
Po spełnieniu określonych warunków uczniowie mogą otrzymać stypendium na okres nauki zawodu [Berufsausbildungsbeihilfe, w skrócie BAB]. Informacji na ten temat udzielają odpowiednie terytorialnie Agencje d.s. Pracy. Na temat warunków otrzymania oraz wysokości możliwego stypendium informuje odpowiednia ulotka Federalnej Agencji d.s. Pracy oraz dostępny w sieci kalkulator stypendium na okres nauki zawodu
Wynagrodzenie za okres nauki zawodu
Uczniowie pobierający naukę zawodu w systemie dualnym otrzymują wynagrodzenie za okres nauki. Kształtuje się ono przeważnie na poziomie określonym w układach taryfowych. Jego wysokość jest uzależniona od dziedziny gospodarki, z którą związany jest dany zawód (przemysł i handel, rzemiosło, itp.) oraz od konkretnej
Również miasto / region mają decydujący wpływ na wysokość wynagrodzenia w okresie nauki zawodu. Nadal istnieją również różnice między Niemcami Wschodnimi i Zachodnimi.
Przedstawione poniżej dane na temat wysokości wynagrodzenia są danymi orientacyjnymi i nie mogą być podstawą do jakichkolwiek roszczeń.
Uczniowie zawodu mogą otrzymywać około 950 do 1200 Euro wynagrodzenia miesięcznego.
Źródło:
(niem. Datenbank Ausbildungsvergütungen, w skrócie DAV) Federalnego Instytutu Kształcenia Zawodowego (niem. Bundesinstitut für Berufsbildung, w skrócie BIBB)
Zarobki
Przedstawione poniżej dane są danymi orientacyjnymi, mającymi na celu przedstawienie rozpiętości wysokości wynagrodzeń i nie mogą być podstawą do jakichkolwiek roszczeń.
Zarobki są w znacznym stopniu uzależnione od stawianych w danym wypadku wobec pracownika wymagań. Ponadto z reguły brane są pod uwagę doświadczenie zawodowe i zakres odpowiedzialności.
Poza wynagrodzeniem zasadniczym wypłacane są czasem dodatki i premie, jak np. trzynasta pensja, dodatek urlopowy i dodatkowe świadczenia emerytalne.
W zależności od regionu i branży występują duże różnice w dochodach.
Dlatego najlepszym sposobem sprawdzenia aktualnych wynagrodzeń regionalnych są następujące strony internetowe: ...
Dla elektroników mogą obowiązywać różne układy taryfowe. Decyduje o tym branża, w której pracują. W grę mogą wchodzić przykładowo układy taryfowe dla przemysłu gumowego lub dla przemysłu metalowego i elektrotechnicznego.
Z reguły obowiązuje aktualny układ taryfowy, który został zawarty na czas określony pomiędzy odpowiednimi zrzeszeniami pracodawców i Przemysłowym Związkiem Zawodowym Branży Metalowej [IG Metall] w danym kraju związkowym. Bank danych na temat obowiązujących układów taryfowych znajdziesz tutaj.
Ukończenie nauki z wynikiem pozytywnym i podjęcie pracy zawodowej jest dopiero początkiem. Warunkiem odniesienia sukcesu zawodowego jest bycie na bieżąco z wiedzą fachową i ciągłe jej uzupełnianie, pogłębianie i dopasowywanie do aktualnych trendów np. przy pomocy różnych form kształcenia ustawicznego. Inną drogą rozwoju zawodowego może być wyspecjalizowanie się w jakiejś węższej dziedzinie, kontynuowanie kształcenia na poziomie zapewniającym awans zawodowy lub podjęcie działalności gospodarczej.
Osoby chcące zdobyć doświadczenie i pracować za granicą mogą pójść drogą pogłębienia znajomości języków obcych i zdobywania kwalifikacji międzynarodowych.
Zdobywanie kwalifikacji i specjalizacja
Rozwój technologiczny w dziedzinie sieci energetycznych, rozdzielni energetycznych, urządzeń produkcyjnych oraz urządzeń sterujących są wyzwaniami, którym elektronicy urządzeń przemysłowych muszą sprostać na bieżąco.
Spektrum tematyczne możliwości adaptacji zawodowej jest szerokie i sięga od techniki PLC (programowalnych sterowników logicznych), poprzez hydraulikę, aż po zastosowanie elektrycznej techniki pomiarowej, techniki sterowania i techniki regulacji. Elektronicy urządzeń przemysłowych, którzy chcieliby się wyspecjalizować, również znajdą odpowiednie oferty w takich dziedzinach, jak np. remonty, montaż i obsługa klienta.
Awans zawodowy i studia wyższe
Osoby, które postawiły sobie za cel rozwój zawodowy, mogą również skorzystać z palety ofert kształcenia ustawicznego zapewniających awans zawodowy. Logiczną drogą rozwoju zawodowego jest zdanie egzaminu na stopień mistrza ze specjalizacją przemysł elektrotechniczny. Do pełnienia funkcji kierowniczych i specjalistycznych, np. na średnim szczeblu kierowania, przygotowują również inne formy kształcenia ustawicznego, np. na kierunku technik w specjalności elektrotechnika.
Kursy przygotowawcze do egzaminów kończących formy kształcenia ustawicznego są częściowo oferowane z wykorzystaniem metod E-Learning/Blended Learning. Ich uczestnicy nie uczą się jednak wyłącznie sami przy komputerach. Podczas kursu pozostają z reguły w kontakcie z wykładowcą, który jest do ich dyspozycji w sprawach merytorycznych i technicznych.
Elektronicy urządzeń przemysłowych, którzy legitymują się stopniem wykształcenia upoważniającym do podjęcia nauki na uczelniach wyższych, mogą podjąć studia i uzyskać np. tytuł licencjata na kierunku elektrotechnika lub mechatronika. Poza tym, po spełnieniu określonych warunków, możliwe jest również podjęcie studiów bez wcześniejszego ukończenia odpowiedniego stopnia wykształcenia.
Więcej informacji na temat warunków podjęcia nauki w szkołach wyższych w poszczególnych krajach związkowych znajdziesz tutaj.
Wskazówka odnośnie możliwości uzyskania stypendium
Dla szczególnie uzdolnionych młodych fachowców istnieje możliwość otrzymania stypendium i wsparcia podczas korzystania z form kształcenia ustawicznego lub studiów wyższych.
Więcej informacji na temat tego stypendium znajdziesz tutaj.
Przegląd możliwości kształcenia ustawicznego zapewniających awans zawodowy:
Mistrz:
- Mistrz w specjalności przemysł elektrotechniczny
- Mistrz w specjalności sieci elektryczne (z egzaminem wewnętrznym)
- Mistrz w specjalności techniczna obsługa imprez
Technik:
- Technik z egzaminem państwowym w specjalności elektrotechnika (bez specjalizacji)
- Technik z egzaminem państwowym w specjalności elektrotechnika, dział technika energetyczna
- Technik z egzaminem państwowym w specjalności elektrotechnika, dział technika automatyzacji
Specjaliści, ekonomiści i handlowcy różnych dziedzin:
- Specjalista d.s. technicznych
Inne możliwości kształcenia ustawicznego zapewniające awans zawodowy:
- Menedżer procesów w specjalności elektrotechnika (z egzaminem wewnętrznym)
- Monter sieci (z egzaminem wewnętrznym)
- Specjalista PLC (programowalnych sterowników logicznych)
- Nauczyciel zawodów objętych systemem dualnym
Przegląd ofert kształcenia ustawicznego zapewniających awans zawodowy można znaleźć w bazie danych KURSNET.
Informacje na temat ofert kształcenia ustawicznego można znaleźć również pod adresem www.ihk-projekt.de.
Linki do stron i portali niemieckojęzycznych:
Portal informacyjny na temat zawodów z branży przemysłu metalowego i elektrotechnicznego wydawany przez Zrzeszenie Stowarzyszeń Pracodawców Przemysłu Metalowego i Elektrotechnicznego [Gesamtverband der Arbeitgeberverbände der Metall- und Elektro-Industrie e.V.]:
Strona internetowa poświęcona elektronice, technice komputerowej, technice informatycznej i sieciowej, przeznaczona dla uczniów i studentów:
Strona Centralnego Zrzeszenia Przemysłu Elektrotechnicznego i Elektronicznego [ZVEI - Zentralverband Elektrotechnik- und Elektronikindustrie e.V.] – Dział Automatyka:
www.zvei.org
Strona Stowarzyszenia Elektrotechniki, Elektroniki i Technik Informatycznych [VDE - Verband der Elektrotechnik Elektronik Informationstechnik e.V.]:
Strona Zrzeszenia Stowarzyszeń Pracodawców Przemysłu Metalowego i Elektrotechnicznego [Gesamtverband der Arbeitgeberverbände der Metall- und Elektro-Industrie e.V.]:
Linki do stron i portali niemieckojęzycznych:
Prywatny portal internetowy poświęcony możliwościom kariery zawodowej:
Giełda miejsc pracy i nauki zawodu Federalnej Agencji d.s. Pracy:
www.joboerse.arbeitsagentur.de
Oferty pracy dla fachowców i kadr kierowniczych:
Giełda pracy dla zawodów branży elektrycznej i elektronicznej. Oferty obejmują zawody od technika serwisanta, po programistów zajmujących się oprogramowaniem pojedynczych urządzeń i całych systemów:
We współpracy z serwisem Jobware czasopismo „Fachmagazin für Elektronik“ prowadzi na swojej stronie internetowej giełdę pracy dla fachowców z branży elektronicznej i informatycznej:
Szeroka oferta, zwłaszcza jeśli chodzi o zawody techniczne: