Nauka zawodu w systemie dualnym
Pod pojęciem nauki zawodu w systemie dualnym rozumiana jest nauka zawodu odbywająca się równolegle w zakładzie pracy i w szkole zawodowej. Warunkiem podjęcia nauki zawodu w systemie dualnym jest zawarcie „umowy o naukę zawodu“ (w Niemczech „Berufsausbildungsvertrag”, a w innych krajach lub regionach niemieckojęzycznych tj. w Austrii, Szwajcarii oraz we włoskim Tyrolu Południowym „Lehrvertrag”) z zakładem pracy. Odpowiednia szkoła zawodowa jest dobierana ze względu na siedzibę lub region, w którym działa dane przedsiębiorstwo. Praktyczną część nauki uczniowie odbywają w przedsiębiorstwach, a część teoretyczną realizuje szkoła zawodowa.
Nauka kończy się uzyskaniem zawodu: technik dentystyczny [Zahntechniker,-in]
Technicy dentystyczni wykonują, dokonują napraw i czyszczą stałe i wyjmowane protezy zębowe oraz aparaty ortodontyczno-szczękowe.
Odciski zgryzu jako podstawa
Technicy dentystyczni wykonują na zlecenie lekarzy dentystów stałe koronki zębowe, mostki, wkłady inlay oraz ruchome i stałe całkowite protezy uzębienia. W laboratorium dentystycznym wykonują najpierw na podstawie odcisku zgryzu pacjenta, a w niektórych przypadkach na podstawie wyników skanowania intraoralnego, tzw. indywidualną łyżkę wyciskową z tworzywa sztucznego do odciśnięcia zgryzu. Na podstawie tego szablonu zgryzu lekarze dentyści ustalają w swoich gabinetach dokładne położenie zębów i szczęk w zgryzie po to, aby proteza była później dobrze dopasowana. Szablon ten stanowi dla techników dentystycznych bazę do wykonania modelu z gipsu. W niektórych przypadkach technicy dentystyczni projektują protezy komputerowo przy pomocy specjalistycznych systemów CAD/CAM.
Dobre jak prawdziwe – korony i mosty
Wykonany model stanowi dla nich podstawę do dalszej pracy nad zgodnym z oryginałem wymodelowaniem koniecznych do zastąpienia zębów lub ich części w wosku. W przypadku protez, które zostaną później założone na stale, trzeba np. wypełnić ubytki wkładami typu inlay. Pojedyncze zęby zastępowane są koronami i mostami. W przypadkach, gdy proteza ma być wykonana z metalu, technicy dentystyczni odlewają ją metodą „traconego wosku”. Przy użyciu pieców do topienia, lutownic, spawarek, szlifierek i polerek obrabiają poddają metal kolejnym fazom obróbki. Tytanowe części sztucznych korzeni implantatów skrawają przy pomocy obrabiarek sterowanych komputerowo. W zależności od wymagań, metalowe szkielety powlekane są następnie materiałem ceramicznym. Tu niezbędna jest zręczność i uzdolnienia plastyczne, gdyż trzeba nanosić kolejne warstwy kolorów z wilgotnego proszku ceramicznego w taki sposób, aby proteza do złudzenia przypominała pod względem kształtu i koloru naturalne zęby. Technicy dentystyczni dopasowują również protezy w indywidualny sposób do wieku pacjentów. Osoby starsze potrzebują np. zębów bardziej spłaszczonych, gdyż ich aparat gębowy z wiekiem przyzwyczaił się do skutków zużycia własnych zębów. W ostatniej fazie materiały ceramiczne są poddawana procesowi wypalania w piecach.
Protezy
Technicy dentystyczni wykonują również ruchome (wyjmowane) protezy zębowe. Jeżeli istnieje konieczność zastąpienia tylko kilku zębów, wykonują protezy częściowe, które mocowane są do posiadanych jeszcze przez pacjenta zębów. W tym celu technicy dentystyczni formują lub odlewają metalowe klamry i umocowują na nich gotowe zęby z tworzywa sztucznego, produkowane przez przemysł w różnych kształtach i odcieniach kolorystycznych. Dobierają zęby do siebie i dopasowują je do odcisku zgryzu pacjenta. W celu sprawdzenia, czy sztuczne zęby spełniają swoją funkcję, technicy dentystyczni stosują specjalne urządzenia, tak zwane artykulatory, które symulują ruchy szczęk podczas mówienia i żucia. Spod ich rąk wychodzą jednak także bardziej pracochłonne protezy, np. protezy teleskopowe. W tym przypadku najpierw z zawierającego złoto stopu metali szlachetnych wykonywania jest część wewnętrzna protezy, tzw. czapeczka, którą następnie lekarz dentysta cementuje z zębami pacjenta stanowiącymi oparcie dla protezy. Następnie technicy dentystyczni obrabiają zewnętrzną część protezy. Jest ona wykonana z tworzywa sztucznego w kolorze uzębienia i nasadza się ją później po prostu na część wewnętrzną. Dla pacjentów z objawami nietolerancji i alergii technicy dentystyczni wykonują również protezy z biologicznie obojętnych materiałów stomatologicznych.
Poza protezami technicy dentystyczni wykonują również aparaty ortodoncyjno-korekcyjne, naprawiają np. pęknięcia i złamania koron oraz czyszczą protezy zębowe przy pomocy ultradźwięków.
Technicy dentystyczni mają głównie następujące zadania:
- Wykonywanie i naprawa produktów techniki dentystycznej wg wskazań lekarzy dentystów i wykonanych przez nich odcisków lub innej dokumentacji technicznej:
· wykonywanie i naprawa stałych oraz ruchomych protez zębowych,
· wykonywanie lub naprawa urządzeń ortodoncyjnych, szyn stosowanych przy złamaniach szczęk i przy paradontozie lub implantatów,
· wykonywanie wkładów odlewanych,
· wykonywanie i naprawa stawów, suwaków i zawiasów,
· montaż precyzyjnych części służących do mocowania protez zębowych i urządzeń ortodoncyjnych oraz ich naprawa,
- Realizacja kolejnych czynności roboczych związanych z wykonywaniem lub naprawą różnych produktów techniki dentystycznej oraz stosowanie różnych technologii obróbki:
· odczytywanie zleceń lekarskich i dokumentacji technicznych,
· stosowanie różnych technik obróbki materiałów, np. szlifowanie, piłowanie pilnikiem, lutowanie, gipsowanie, woskowanie, cementowanie i formowanie,
· modelowanie, dopasowywanie, powlekanie, polerowanie oraz wykrawanie i nawiercanie częściowych i całkowitych protez zębowych, koron, mostów itp.,
· wykonywanie modeli roboczych i gipsowanie ich w odpowiedniej pozycji w artykulatorach w celu dopasowania do anatomicznych cech pacjenta,
· dobranie sztucznych zębów pod względem kształtu i koloru oraz ich odpowiednie ustawienie z uwzględnieniem aspektów funkcjonalnych, estetycznych i fonetycznych oraz pierwotnego stanu uzębienia,
· stosowanie skomputeryzowanych technologii obróbki skrawaniem, np. frezowanie sztucznych korzeni implantatów z tytanowych prefabrykatów,
· przetapianie stopów metali w piecach do przetapiania,
· wypełnianie form płynnymi stopami metali metodą odlewania odśrodkowego lub ciśnieniowego,
· usuwanie nadmiaru materiału z miejsc wywołujących podrażnienia na krawędziach koron zębowych oraz ich staranne polerowanie,
· powlekanie widocznych powierzchni koron i mostów zębowych tworzywami sztucznymi lub materiałami ceramicznymi z odtworzeniem delikatnych odcieni barwnych,
- Udzielanie lekarzom dentystom porad i informacji na temat stosowanych materiałów i technicznych i wytrzymałościowych możliwości planowanych protez stomatologicznych.
Ponadto technicy dentystyczni wykonują również następujące czynności:
- konserwacja i utrzymanie w sprawności urządzeń i narzędzi,
- czyszczenie oraz ewentualna dezynfekcja odlewów, protez, instrumentów itp.,
- organizacja i koordynacja procesów pracy i gospodarki materiałowej,
- prowadzenie dokumentacji przy użyciu odpowiednich dokumentów papierowych i oprogramowania komputerowego.
Niemiecki zawód technik dentystyczny (nazwa niemiecka: Zahntechniker / Zahntechnikerin)jest porównywalny z polskim zawodem:
Użyteczne informacje na temat priorytetów w nauce porównywanych zawodów można znaleźć w kategoriach informacji „Treść programu nauczania“ oraz „Wymiar godzin”.
W systemie dualnym placówką szkoleniową jest przede wszystkim zakład pracy. Dodatkowo istnieje obowiązek uczęszczania do szkoły zawodowej (szkoły zawodowe w Brandenburgii nazywane są "Oberstufenzentren" czyli "Zespoły szkół ponadpodstawowych"). Zakład pracy w którym ma być zatrudniony uczeń informuje go, w której szkole w regionie jest prowadzona nauka jego zawodu.
Oberstufenzentrum Johanna Just PotsdamZasadniczo – tak jak w przypadku wszystkich zawodów wyuczonych na tym poziomie, określonych w niemieckiej Ustawie o kształceniu zawodowym [Berufsbildungsgesetz] lub Ustawie o rzemiośle [Handwerksordnung], nie ma żadnych, prawnie obowiązujących warunków odnośnie konieczności wcześniejszego ukończenia określonego poziomu kształcenia szkolnego lub zawodowego.
Przedsiębiorstwa zatrudniają jednak przeważnie kandydatów do nauki zawodu technik dentystyczny legitymujących się posiadaniem średniego poziomu wykształcenia wg klasyfikacji niemieckiej, odpowiadającego ukończeniu np. Realschule.
Oczekiwania wobec kandydatów:
- uzdolnienia techniczne,
- umiejętności warsztatowe i sprawność manualna,
- wyobraźnia przestrzenna,
- dobre wyczucie form i kolorów,
- zmysł estetyczny,
- staranność,
- gotowość do obcowania z procesami fizycznymi i chemicznymi.
Nauka zawodu trwa 3,5 roku.
Skrócenie okresu nauki
- Na wspólny wniosek ucznia i przedsiębiorstwa, w którym odbywa się nauka zawodu, składany do jednostki odpowiedzialnej za kształcenie zawodowe, okres nauki ulega skróceniu, jeżeli można oczekiwać osiągnięcia celu nauki w czasie krótszym od przewidzianego. Czas, o który zostaje skrócony okres nauki, jest różny i zależy od ukończonego przed podjęciem nauki zawodu poziomu wykształcenia. W uzasadnionych przypadkach wniosek może dotyczyć również skrócenia dziennego lub tygodniowego wymiaru godzinowego praktycznej nauki zawodu [Teilzeitberufsausbildung].
- Rządy poszczególnych krajów związkowych mogą ustalić warunki zaliczenia okresów nauki w szkołach oraz innych placówkach prowadzących kształcenie zawodowe. Warunkiem jest zaliczenia okresu nauki jest wspólny wniosek ucznia i przedsiębiorstwa, w którym odbywa się nauka zawodu, składany do jednostki odpowiedzialnej za kształcenie zawodowe.
- Przed upływem okresu nauki zawodu w zakładzie pracy i szkole zawodowej uczniowie mogą zostać dopuszczeni do egzaminu końcowego, jeżeli jest to uzasadnione ich wynikami w nauce. Okres skrócenia wynosi w takich przypadkach najczęściej 6 miesięcy.
Przedłużenie okresu nauki
- W wyjątkowych przypadkach jednostka odpowiedzialna za kształcenie zawodowe może przedłużyć okres nauki zawodu, jeżeli jest to konieczne.
W pierwszym roku nauki uczniowie zdobywają w zakładzie przykładowo wiedzę z następujących zakresów:
- na co należy zwracać uwagę podczas wykonywania projektów produktów techniki dentystycznej,
- w jaki sposób z przygotowanych wycisków wykonuje się modele specjalne,
- w jaki sposób sporządza się dokumentację stanu uzębienia oraz jak się ją wykorzystuje do sporządzania symulatorów ruchów żuchwy,
- w jaki sposób odczytuje się i stosuje instrukcje obróbki,
- według jakich kryteriów dobiera się narzędzia oraz jak się czyści, konserwuje i utrzymuje w stanie sprawności.
W drugim roku nauki przekazywana jest na przykład wiedza z zakresu:
- w jaki sposób ustawia się zęby w wosku z uwzględnieniem kryteriów funkcjonalnych i estetycznych szczęki górnej i żuchwy,
- w jaki sposób dokonuje się analizy funkcjonalnej przewidzianych elementów mocowania,
- w jaki sposób wykonuje się stałe protezy zębowe,
- w jaki sposób ustawia się, programuje i obsługuje narzędzia obrotowe, piece, wtryskarki i kąpiele galwaniczne.
W trzecim i czwartym roku nauki uczniowie dowiadują się:
- w jaki sposób formuje się szkielety protez szkieletowych oraz dopasowuje korony i mosty,
- na co należy zwracać uwagę podczas wykonywania aparatów korekcyjno-ortodoncyjnych,
- w jaki sposób wykonuje się uzupełnienia (mosty) wieloczłonowe zgodnie z ich funkcją,
- w jaki sposób nadaje się powłokom zewnętrznym odpowiedni anatomiczny kształt oraz jak w indywidualny sposób doszlifowuje się powierzchnie funkcyjne,
- w jaki sposób dopasowuje się powłoki do indywidualnych potrzeb pacjenta za pomocą malowania,
- w jaki sposób integruje się elementy łączące za pomocą lutowania, zalewania i klejenia,
- na co należy zwracać uwagę podczas integrowania prefabrykowanych elementów łączących oraz jak wykonuje się indywidualne elementy łączące,
- jakie urządzenia terapeutyczne są stosowane oraz jak się je konstruuje.
Podczas całego okresu nauki uczniom przekazuje się informacje z następujących zakresów:
- Prawa i obowiązki wynikające z umowy o naukę zawodu,
- Organizacja zakładu szkolącego oraz jego powiązania gospodarcze,
- Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- Przepisy związane z ochroną środowiska oraz możliwości oszczędnego gospodarowania energią i materiałami.
Przedmiotem zajęć teoretycznych w szkole zawodowej są następujące działy tematyczne:
- Projektowanie, wykonywanie i ocena wykonania protez natychmiastowych i przejściowych,
- Dobór i obróbka materiałów imitujących barwą kolor zębów oraz ocena wykonania elementów,
- Konstruowanie prostych aparatów ortodontycznych, podstawy wykonywania szyn oraz protetyki uzupełniającej duże ubytki części miękkich i twardych,
- Kształtowanie powierzchni i neutralność biologiczna produktów techniki dentystycznej,
- Naturalny zgryz i jego schorzenia,
- Opisywanie ruchów żuchwy i analiza ich symulacji na symulatorach,
- Sporządzanie i analizowanie dokumentacji roboczej,
- Przenoszenie modelu na symulator oraz cena wykonania,
- Rekonstrukcja rekonstrukcji uzębienia różnymi metodami oraz ocena wykonania,
- Formowanie materiałów metalowych,
- Projektowanie, wykonywanie oraz ocena wykonania protez pełnych,
- Projektowanie, wykonywanie oraz ocena wykonania wkładów, koron i mostów,
- Projektowanie, wykonywanie oraz ocena wykonania protez częściowych.
Zajęcia teoretyczne obejmują następujące działy tematyczne (zalecany wymiar godzin):
- Sporządzanie i analizowanie dokumentacji roboczej (80)
- Opisywanie ruchów żuchwy i analiza ich symulacji na symulatorach (60)
- Przenoszenie modelu na symulator oraz cena wykonania (40)
- Naturalny zgryz i jego schorzenia (60)
- Rekonstrukcja rekonstrukcji uzębienia różnymi metodami oraz ocena wykonania (80)
- Projektowanie, wykonywanie i ocena wykonania protez natychmiastowych i przejściowych (80)
- Kształtowanie powierzchni i neutralność biologiczna produktów techniki dentystycznej (60)
- Formowanie materiałów metalowych (140)
- Dobór i obróbka materiałów imitujących barwą kolor zębów oraz ocena wykonania elementów (80)
- Projektowanie, wykonywanie oraz ocena wykonania protez pełnych(80)
- Projektowanie, wykonywanie oraz ocena wykonania wkładów, koron i mostów (60)
- Projektowanie, wykonywanie oraz ocena wykonania protez częściowych(120)
- Konstruowanie prostych aparatów ortodontycznych, podstawy wykonywania szyn oraz protetyki uzupełniającej duże ubytki części miękkich i twardych (40)
Łącznie: 980 godzin
Poza zajęciami w szkole zawodowej część praktyczna nauki zawodu obejmuje 26-32 godzin tygodniowo.
Nauka zawodu w zakładzie pracy jest dla ucznia bezpłatna. W związku z zajęciami w szkole zawodowej mogą jednakże powstać koszty związane z zakupem pomocy naukowych (np. podręczników fachowych), koszty dojazdów lub, w niektórych przypadkach, zakwaterowania poza miejscem zamieszkania ucznia.
Możliwości wsparcia finansowego
Po spełnieniu określonych warunków uczniowie mogą otrzymać stypendium na okres nauki zawodu [Berufsausbildungsbeihilfe, w skrócie BAB]. Informacji na temat warunków otrzymania oraz wysokości możliwego stypendium dostarcza odpowiednia ulotka Federalnej Agencji d.s. Pracy oraz dostępny w sieci kalkulator stypendium na okres nauki zawodu [Berufsausbildungsbeihilfe-Rechner (BAB)].
Wynagrodzenie za okres nauki zawodu
Uczniowie pobierający naukę zawodu w systemie dualnym otrzymują wynagrodzenie za okres nauki. Kształtuje się ono przeważnie na poziomie określonym w układach taryfowych. Jego wysokość jest uzależniona od dziedziny gospodarki, z którą związany jest dany zawód (przemysł i handel, rzemiosło, itp.) oraz od konkretnej branży i terytorialnego zasięgu obowiązywania odpowiedniego układu taryfowego.
Również miasto / region mają decydujący wpływ na wysokość wynagrodzenia w okresie nauki zawodu. Nadal istnieją również różnice między Niemcami Wschodnimi i Zachodnimi.
Przedstawione poniżej dane na temat wysokości wynagrodzenia są danymi orientacyjnymi i nie mogą być podstawą do jakichkolwiek roszczeń.
Uczniowie zawodu mogą otrzymywać około 500 do 700 Euro wynagrodzenia miesięcznego.
Źródło:
(niem. Datenbank Ausbildungsvergütungen, w skrócie DAV) Federalnego Instytutu Kształcenia Zawodowego (niem. Bundesinstitut für Berufsbildung, w skrócie BIBB)
Przedstawione poniżej dane są danymi orientacyjnymi, mającymi na celu przedstawienie rozpiętości wysokości wynagrodzeń i nie mogą być podstawą do jakichkolwiek roszczeń.
Zarobki są w znacznym stopniu uzależnione od stawianych w danym wypadku wobec pracownika wymagań. Ponadto z reguły brane są pod uwagę doświadczenie zawodowe i zakres odpowiedzialności.
Poza wynagrodzeniem zasadniczym wypłacane są czasem dodatki i premie, jak np. trzynasta pensja, dodatek urlopowy i dodatkowe świadczenia emerytalne.
Dlatego najlepszym sposobem sprawdzenia aktualnych wynagrodzeń regionalnych są następujące strony internetowe: ...
W rzemieślniczych zakładach techniki dentystycznej nie obowiązuje żaden układ taryfowy.
Perspektywy
Ukończenie nauki zawodu w systemie dualnym nie jest ostatnim możliwym etapem kształcenia zawodowego. Warunkiem odniesienia sukcesu zawodowego jest bycie na bieżąco i ciągłe uzupełnianie, pogłębianie i dopasowywanie do aktualnych trendów własnej wiedzy fachowej dzięki różnym formom kształcenia ustawicznego. Innymi możliwościami są wyspecjalizowanie się w jakiejś węższej dziedzinie, kontynuacja kształcenia zapewniająca awans zawodowy lub podjęcie samodzielnej działalności gospodarczej. Osoby chcące zdobyć doświadczenie i pracować za granicą mogą pójść drogą pogłębiania znajomości języków obcych i zdobywania kwalifikacji międzynarodowych.
Zdobywanie kwalifikacji i specjalizacja
Spektrum form kształcenia ustawicznego dającego możliwość adaptacji zawodowej dla techników dentystycznych jest szerokie i sięga od ofert z dziedziny techniki dentystycznej, poprzez kontrolę jakości, aż po bezpieczeństwo i higienę pracy. Technicy dentystyczni, którzy chcieliby się wyspecjalizować, również znajdą odpowiednie oferty w takich dziedzinach jak dentystyczne techniki obróbki materiałów ceramicznych i tworzyw sztucznych, techniki modelowania i formierstwa, czy mostki zębowe lub implantaty.
Awans zawodowy
Osoby, które postawiły sobie za cel rozwój zawodowy, również mogą skorzystać z palety możliwości kształcenia ustawicznego. Logiczną drogą rozwoju zawodowego jest na przykład zdanie egzaminu na tytuł mistrza ze specjalizacją technika dentystyczna.
Oferowany przez Federalną Agencję d.s. Pracy przegląd informacji na temat możliwości kształcenia ustawicznego można znaleźć tutaj.
Studia
Technicy dentystyczni, którzy legitymują się stopniem wykształcenia upoważniającym do podjęcia nauki w szkołach wyższych, mogą podjąć studia i uzyskać przykładowo dyplom wyższej uczelni na kierunku stomatologia.
Po spełnieniu określonych warunków, możliwe jest również podjęcie studiów bez wcześniejszego ukończenia odpowiedniego stopnia wykształcenia
Wskazówka:
Dla szczególnie uzdolnionych młodych fachowców istnieje możliwość otrzymania stypendium i wsparcia podczas korzystania z form kształcenia ustawicznego lub studiów wyższych.
Samodzielna działalność gospodarcza
Osoby chcące się usamodzielnić mogą zgłosić działalność gospodarczą i otworzyć np. własny rzemieślniczy zakład techniki dentystycznej. W przypadku tego zawodu, dla którego wymagane jest posiadanie licencji na prowadzenie działalności, niezbędne będzie uzyskanie wpisu do Rejestru Rzemieślniczego [Handwerksrolle].
Linki do stron i portali niemieckojęzycznych:
Strona internetowa Bawarskiej Izby Lekarsko-Dentystycznej [Bayerische[ LandesZahnärzteKammer] z wieloma pożytecznymi informacjami na temat nauki zawodu i doskonalenia zawodowego:
www.blzk.de
Strona internetowa stowarzyszenia Wolne Zrzeszeni Niemieckich Lekarzy Dentystów [Freier Verband Deutscher Zahnärzte e.V.]:
www.fvdz.de
Strona internetowa Federalnej Izby Lekarsko-Dentystycznej zrzeszającej izby lekarsko-dentystyczne poszczególnych krajów związkowych [Bundeszahnärztekammer Arbeitsgemeinschaft der Deutschen Zahnärztekammern]:
www.bzaek.de
Strona internetowa poświęcona zawodom związanym ze stomatologią:
www.zahnjob.de
Linki do stron i portali niemieckojęzycznych:
Giełda miejsc pracy dla lekarzy i innych zawodów medycznych:
www.jobcenter-medizin.de
Giełda pracy dla dentystycznego personelu technicznego i pomocniczego:
www.zahnjob.de